تصور کنید در حال گذر از خیابانی شلوغ هستید که ناگهان حادثه‌ای جدی، مانند تصادف یا سقوط، رخ می‌دهد. یا ممکن است در منزل، یکی از اعضای خانواده به‌طور ناگهانی دچار ایست قلبی شود. در چنین شرایطی، زمان برای نجات جان بیمار بسیار محدود است و هر لحظه نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. پیش از انتقال بیمار به بیمارستان، لازم است افرادی متخصص و آموزش‌دیده در کوتاه‌ترین زمان ممکن در محل حاضر شوند و اقدامات درمانی فوری را آغاز کنند. این وظیفه خطیر بر عهده کارشناسان  و آموختگان رشته فوریت‌ های پزشکی پیش‌بیمارستانی است.

آموزش‌های این رشته فراتر از کمک‌های اولیه عمومی است و شامل مهارت‌های پیشرفته‌ای همچون کار با تجهیزات تخصصی اورژانس، انجام احیای قلبی-ریوی پیشرفته، پایش علائم حیاتی و اتخاذ تصمیمات حیاتی در شرایط اضطراری می‌شود. کارشناسان این حوزه باید توانایی مدیریت بحران، حفظ آرامش و اجرای دقیق پروتکل‌های درمانی در محیط‌های پرتنش را داشته باشند.

رشته فوریت‌ های پزشکی پیش‌بیمارستانی از رشته‌های گروه پیراپزشکی است که تربیت افراد متخصص برای ارائه خدمات اورژانسی پیش از رسیدن بیمار به بیمارستان را هدف دارد.

رشته فوریت‌های پزشکی پیش‌بیمارستانی یکی از شاخه‌های تخصصی علوم پزشکی است که با هدف تربیت نیروهای ماهر در ارائه خدمات درمانی اورژانسی، پیش از رسیدن بیمار به مراکز درمانی، ایجاد شده است. دانشجویان این رشته با نحوه برخورد با بیماران دچار آسیب‌های شدید جسمی نظیر تصادفات، سقوط و سوختگی، و همچنین بیماران با شرایط اورژانسی داخلی مانند ایست قلبی، مشکلات تنفسی و سکته مغزی آشنا می‌شوند، اقدامات حیاتی و اولیه را انجام می‌دهند، وضعیت بیمار را تثبیت می‌کنند و او را به مراکز درمانی منتقل می‌نمایند.

بازار کار رشته فوریت‌ های پزشکی پیش‌بیمارستانی

• این رشته دارای بازار کار بسیار خوب و فعال است، با فرصت‌های شغلی در پایگاه‌های اورژانس شهری و جاده‌ای، مراکز مدیریت حوادث و فوریت‌ها، آمبولانس‌های خصوصی و دولتی
• از نظر جنسیتی، محدودیتی وجود ندارد اما برخی سازمان‌ها به‌دلیل ماهیت عملیاتی، استخدام آقایان را ترجیح می‌دهند در حال حاضر در دانشگاه علوم پزشکی مشهد برای دانش آموختگان آقا و خانم امکان جذب وجود دارد.

جایگاه‌های شغلی دانش آموختگان این رشته

دانش‌آموختگان رشته فوریت‌های پزشکی پیش‌بیمارستانی می‌توانند در حوزه‌های مختلف خدمات درمانی و امدادی مشغول به کار شوند. مهم‌ترین مراکز جذب این نیروها عبارت‌اند از:

•  مراکز اورژانس پیش بیمارستانی (115) در پایگاه‌های شهری و جاده‌ای
•  مراکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی دانشگاه های علوم پزشکی
• مراکز آمبولانس خصوصی
•  بخش اورژانس بیمارستانهای دولتی و خصوصی
•   سازمان های امدادی (هلال احمر، آتش نشانی و …)
•  بخش ایمنی و فوریت‌های پزشکی سازمان ها و صنایع دولتی و خصوصی
• نیروهای مسلح (یگان‌های امدادی و بهداری رزمی)
• شرکت‌ها و صنایع بزرگ دارای واحد فوریت‌های پزشکی
• پایگاه‌های اورژانس هوایی و دریایی
• شرکتهای نفتی در دکل های سیار نفتی در دریاها و اقیانوسها

علاوه بر این، دانش‌آموختگان می‌توانند در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی و مدیریتی مرتبط با فوریت‌های پزشکی نیز فعالیت کنند.

ویژگی‌های مناسب برای تحصیل در این رشته

به دلیل نقش عملی و حساسیت بالای این رشته، مصاحبه‌ی حضوری برای ارزیابی توان جسمی(بدون بیماری‌های مزمن، مشکلات قلبی، صرع، اختلالات روانی و…)، ، روحی و آمادگی کار در شرایط اضطراری الزامی است برای موفقیت در مصاحبه، باید ویژگی‌هایی مانند تعامل، روحیه تیمی، هوش عملی، تعهد و استقامت نشان داد.

۱. توانایی جسمی و استقامت بدنی

این رشته مستلزم فعالیت‌های فیزیکی سنگین مانند حمل بیمار، کار در شرایط دشوار محیطی و شیفت‌های طولانی است. بنابراین سلامت کامل جسمانی، قدرت بدنی مناسب و توانایی انجام کارهای فیزیکی ضروری است.

۲. آرامش و خونسردی در شرایط بحرانی

کار در محیط‌های اضطراری نیازمند توانایی کنترل استرس و تصمیم‌گیری سریع در موقعیت‌های فشار بالاست.

۳. مهارت‌های ارتباطی و روحیه همکاری

تعامل مؤثر با بیماران، خانواده آن‌ها و تیم درمانی اهمیت بالایی دارد. توانایی انتقال اطلاعات دقیق و ایجاد آرامش در بیمار از مهارت‌های کلیدی است.

۴. توان تصمیم‌گیری سریع و دقیق

شرایط اورژانسی اغلب به تصمیم‌گیری‌های فوری نیاز دارد. این تصمیم‌ها می‌توانند در سرنوشت بیمار حیاتی باشند.

۵. روحیه ایثار و علاقه به خدمت‌رسانی

انگیزه قوی برای کمک به دیگران، حتی در سخت‌ترین شرایط، یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای این رشته است.

۶. توان کار در شرایط غیرقابل پیش‌بینی

حضور در صحنه حوادث طبیعی، تصادفات یا بحران‌های انسانی، مستلزم انعطاف‌پذیری و آمادگی برای شرایط پیش‌بینی‌نشده است.

۷. سلامت روان و مدیریت هیجان‌ها

روبه‌رو شدن با صحنه‌های آسیب‌زا یا مرگ بیمار می‌تواند بار روانی سنگینی داشته باشد. داشتن تاب‌آوری روانی و مهارت مدیریت هیجانات ضروری است.

پیامدهای مورد انتظار از دانش‌آموختگان

بر اساس مدل سه‌حلقه‌ای هاردن، پیامدهای مورد انتظار به سه بخش تقسیم می‌شوند:

🔹 حلقه داخلی (Tasks)
وظایفی که دانش‌آموخته باید بر عهده بگیرد و مرتبط با سلامت بیمار، خانواده و جامعه هستند:
• گرفتن شرح حال جامع و ثبت آن
• تشخیص یافته‌های بالینی و ارزیابی سطح هوشیاری
• معاینه فیزیکی
• تشخیص اولیه و تهیه لیست مشکلات بیمار

🔸 حلقه میانی (Approach to Tasks)
اهداف مرتبط با چگونگی انجام وظایف:
• رعایت رفتار اخلاقی، تشخیص مسئولیت قانونی، نشان دادن نگرش مناسب در انجام وظایف شغلی
• استدلال اخلاقی
• مدیریت تعارض‌های اخلاقی
• احترام به حریم خصوصی بیمار
• حفظ رازداری و دریافت رضایت آگاهانه
• مسئولیت‌پذیری

پیامد ۳ حلقه خارجی (Professionalis) مرتبط با اهداف حرفه‌ای و توسعه فردی است:
• بشر دوستی، همدلی، راستی
• وقت‌شناسی
• تقدم نیاز بیمار به نیاز شخصی
• نقد و مسئولیت‌پذیری کارکنان فوریت‌های پزشکی
• تعامل با دیگر اعضای تیم به‌ویژه در مواردی که سایر تیم‌های امدادی نیز حضور دارند
• بیماران، همراه بیماران، مشاور و اعضای دیگر تیم سلامت نیز شرایط مناسب و حرفه‌ای برای بیماران فراهم آورند
• برای حل مشکلات و ارتقای سلامت بیماران و مصدومین، ارشد عملیات و همکارانش بررسی نموده و الگوی اصلاحی برای کاهش زمان و افزایش کیفیت خدمات پیش‌بیمارستانی ارائه نمایند
• مراقبت و درمان بیماران را با توجه به تمامی رده‌های سنی به کار بندند
• نسبت به ارتقای سطح علمی، به‌روزرسانی اطلاعات، آگاهی‌ها و مهارت‌های بالینی خود در طول سنوات خدمت کوشا باشند
• حل مسائل و چالش‌ها با دیدگاه پژوهش‌محور

دانشجویان رشته فوریت‌ های پزشکی پیش‌بیمارستانی چه دروسی را میگذرانند؟

رشته فوریت‌های پزشکی (Emergency Medical Services – EMS) یک رشته کاربردی و تخصصی در حوزه سلامت است که دانشجویان را برای ارائه خدمات پزشکی اورژانسی در موقعیت‌های اضطراری آماده می‌کند. دروس این رشته معمولاً شامل ترکیبی از مباحث تئوری، عملی و بالینی هستند. در ادامه برخی از دروس اصلی و معمول این رشته را برایت فهرست شده است. کوریکولوم رشته فوریت‌های پزشکی پیش بیمارستانی را اینجا مشاهده کنید:

دروس پایه و علوم پایه

• آناتومی و فیزیولوژی انسان

• بیوشیمی پایه

• میکروبیولوژی و ایمنی شناسی

• بهداشت عمومی و اپیدمیولوژی

دروس تخصصی فوریت‌های پزشکی

• اصول و فنون فوریت‌های پزشکی

• مبانی و تکنیک‌های احیای قلبی-ریوی (CPR) و پیشرفته (ACLS، PALS)

• تکنیک‌های مراقبت‌های پیش بیمارستانی

• داروشناسی اورژانسی

• آسیب‌شناسی و مدیریت تروما

• بیماری‌های اورژانسی داخلی (مانند مشکلات قلبی، تنفسی، گوارشی)

• مدیریت اورژانس‌های محیطی (مثل گرمازدگی، سرمازدگی، مسمومیت‌ها)

• ارزیابی و پایش بیماران اورژانسی

• اخلاق حرفه‌ای و قوانین فوریت‌های پزشکی

• ارتباطات و مدیریت صحنه حادثه

دروس عملی و کارورزی

• کارگاه‌های آموزش کمک‌های اولیه و تکنیک‌های فوریت‌های پزشکی

• کارورزی در مراکز درمانی و اورژانس

• شبیه‌سازی و تمرینات عملی در موقعیت‌های اضطراری

دروس مرتبط با مهارت‌های فردی و مدیریتی

• آموزش مهارت‌های ارتباطی و مدیریت استرس

• اصول مدیریت بحران و تصمیم‌گیری سریع

برای مشاهده چیدمان ترمی و واحدهای عملی و تئوری دانشجویان رشته فوریت‌های پزشکی پیش بیمارستانی علوم پزشکی وارستگان اینجا کلیک کنید.

گرایش‌ها و ادامه تحصیل

دانش‌آموختگان این رشته در مقطع کارشناسی می‌توانند در مقاطع بالاتر در گرایش‌ها و رشته‌های مرتبط ادامه تحصیل دهند، از جمله:

کارشناسی ارشد

• ارشد مدیریت حوادث و بلایا
• ارشد پرستاری اورژانس
• ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت
• ارشد مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی

دکتری تخصصی (Ph.D.)

• دکتری مدیریت حوادث و بلایا
• دکتری آموزش پزشکی
• دکتری سلامت در بلایا و فوریت‌ها

دانشگاه‌های ارائه‌دهنده رشته در ایران

در حال حاضر، تعدادی از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در مقطع کارشناسی رشته فوریت‌های پزشکی پیش‌بیمارستانی پذیرش دانشجو دارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• دانشگاه علوم پزشکی تهران
• دانشگاه علوم پزشکی ایران
• دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
• دانشگاه علوم پزشکی مشهد
• دانشگاه علوم پزشکی تبریز
• دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
• دانشگاه علوم پزشکی شیراز
• دانشگاه علوم پزشکی کرمان
• دانشگاه علوم پزشکی اهواز
• دانشگاه علوم پزشکی همدان
• دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
• علوم پزشکی وارستگان

همچنین، برخی دانشگاه‌ها در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در گرایش‌های مرتبط با این رشته نیز پذیرش دارند.

امکان ادامه تحصیل در خارج کشور

در بسیاری از کشورها، رشته‌ای معادل با عنوان Paramedicine یا Emergency Medical Services (EMS) ارائه می‌شود.
فارغ‌التحصیلان ایرانی می‌توانند با گذراندن دوره‌های معادل‌سازی (Licensing) در کشور مقصد، به عنوان Paramedic یا Emergency Medical Technician (EMT) مشغول به کار شوند. همچنین امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر در گرایش‌های مرتبط مانند:

• Disaster Management -مدیریت بحران و بلایا
• Emergency and Critical Care- فوریت‌ها و مراقبت‌های ویژه
• Public Health -بهداشت عمومی
• Health Services Management- مدیریت خدمات سلامت

کشورهای دارای فرصت شغلی مناسب:

• کانادا و استرالیا: نیاز بالا به نیروهای پارامدیک با حقوق و مزایای قابل توجه
• آلمان و کشورهای اسکاندیناوی: استخدام در خدمات اورژانس و آموزش پیشرفته رایگان
• کشورهای حوزه خلیج فارس: جذب نیرو در اورژانس و بخش‌های صنعتی با حقوق بالا

چرا این رشته اهمیت دارد؟

امدادرسانی به نیازمندان در شرایط بحرانی ناشی از بلایا و حوادث مختلف در فطرت و نهاد تمامی انسانها وجود دارد و لزوم وجود موسسات امدادرسانی در چنین شرایطی از ضروریات عملکردی در هر جامعه ای می باشد. رشته فوریت های پزشکی به عنوان یک تخصص حرفه ای از دهه 1960 میلادی در آمریکا پایه گذاری شده و پس از نیم قرن اصلاحات پیشرفتهای بسیار مطلوبی در زمینه های مختلف در این رشته صورت گرفته است.

در ایران نیز در سال 1353 بدنبال فرو ریختن سقف فرودگاه مهر آباد و برجای گذاشتن خسارات جانی و مالی، دولت وقت تصمیم به تاسیس” اورژانس پیش بیمارستانی ” گرفت  و در همان سال تربیت نیروهای مورد نیاز تحت نظر کارشناسان خارجی طی دوره 6 ماهه صورت گرفت در سال 1354 مرکز اورژانس تهران با 7 پایگاه راه اندازی گردید و متعاقب آن مرکز اطلاعات اورژانس 115 شهرستانها نیز تشکیل شد.

مرکز اورژانس 115 تا سال 1376 متاسفانه هیچ روند تکاملی نداشته و در این سال دولت طرح ساماندهی اورژانس ها را از اولویتهای برنامه وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی اعلام نمود و در همین راستا با همکاری متخصصین مختلف مشخصات کلی برنامه و سرفصل دروس رشته فوریتهای پزشکی تدوین و در هشتمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ 11/4/79 به تصویب رسید. از سال 1381 با جذب دانشجو به صورت نیمه متمرکز در تعداد محدودی از دانشگاهها، تربیت نیروی متخصص در این رشته وارد مرحله جدیدی گردید. از سال 1385 با توجه به نیاز مبرم به خدمات دانش آموختگان ، این رشته در 30 دانشگاه علوم پزشکی کشور راه اندازی و تربیت دانشجو در آنهاآغاز شد.

رسالت گروه فوریت‌های پزشکی علوم پزشکی وارستگان

رسالت این دوره، تربیت نیروهای آگاه به مسائل علمی روز، توانمند، مسئولیت پذیر و حساس به سلامت افراد و جامعه در حیطه فوریتهای پزشکی پیش بیمارستانی است که تخصص خود را در زمینه های مراقبتی و اقدامات اورژانسی در اختیار جامعه قرار دهند. خدمات ارائه شده توسط این دانش آموختگان از لحاظ کیفیت در رتبه نخست منطقه و قابل ارائه در سطوح بین المللی است.

چشم‌اندازگروه فوریت‌های پزشکی علوم پزشکی وارستگان

در طی 10 سال آینده برنامه آموزشی دوره کارشناسی رشته فوریت‌ های پزشکی پیش‌بیمارستانی همگام با نیاز های روز جامعه خواهد توانست استانداردهای جهانی آموزش فوریتهای پزشکی را کسب نماید. این دانش آموختگان با دستیابی به دانش و مهارت مناسب نقش بسزایی در ارائه خدمات مراقبتی اورژانس در سطوح پیش بیمارستانی و بیمارستانی خواهند داشت.

اهداف گروه فوریت‌های پزشکی علوم پزشکی وارستگان

هدف کلی آموزش مقطع کارشناسی پیوسته رشته فوریت های پزشکی پیش بیمارستانی، تربیت نیروی مجرب، کارآمد و متعهد است که قادر باشند به عنوان عضوی از تیم سلامت وظیفه خطیر امداد رسانی به آحاد جامعه را در زمان نیاز(از بدو درخواست تا انتقال به مراکز درمانی) به نحو احسن به انجام رسانند همچنین این افراد به عنوان بازوی فعال عملیاتی در تمامی بحران ها و حوادث غیر مترقبه آمادگی و توانایی امداد و کمک رسانی به مصدومین را دارند. دانش آموختگان این رشته ضمن مدیریت صحنه حادثه و حفظ سلامت فردی خود و سایر افراد حاضر در صحنه حوادث در تمامی شهرها و جاده ها، با استفاده از آمبولانس های زمینی و هوایی و دریایی و ریلی به کمک بیماران و مصدومین اورژانس شتافته و همیشه و در همه حال آماده خدمت رسانی هستند. همچنین با مدیریت حوادث و بلایا و امدادرسانی در بحران های طبیعی و انسان ساز سطح سلامت جامعه را ارتقا می بخشند.

مقایسه با رشته پرستاری

ویژگی	فوریت‌های پزشکی پیش‌بیمارستانی	پرستاری
فضای شغلی	اکثراً عملیاتی، خارج از بیمارستان	بیشتر محیط بیمارستانی
تمرکز تحصیلی	امور اورژانسی، انتقال، تثبیت	مراقبت کلی بیماران در بیمارستان
شرایط پذیرش	مصاحبه، شرایط جسمی خاص	معمولاً بدون مصاحبه خاص
مهارت ویژه	مهارت‌های عملی لحظه‌ای، تصمیم‌گیری بحرانی	مراقبت کلی، تداوم درمانی
مزایا	تأثیر مستقیم در نجات جان، هیجان و تنوع کاری	ثبات شغلی، محیط کنترل‌شده