اهداف درس
آشنایی با محیط نرم‌افزار ArcGIS، ابزارهای پایه، و انجام پروژه‌های عملی بصری سازی توزیع بیماریها در سطح مقدماتی
شرح درس:
در این درس دانشجو با محیط نرم‌افزار ArcGIS و امکانات آن در زمینه مدیریت و ویرایش لایه‌های مکانی (Shapefile، Feature Class)، کار با جدول توصیفی (Attribute Table)، جستجو و افزودن داده‌های پایه، و سیستم مختصات (Coordinate System) آشنا می‌شود. مباحث اصلی شامل ویرایش پایه‌ای عوارض (Features)، نمادگذاری (Symbology) و طبقه‌بندی (Classification) داده‌ها برای نمایش معنادار، ایجاد طرح‌بندی نقشه (Layout) شامل اضافه کردن عناصر ضروری مانند راهنما (Legend)، مقیاس (Scale) و جهت‌نما (North Arrow)، و در نهایت خروجی گرفتن نقشه به‌صورت تصویری یا PDF می‌باشد. هدف اصلی، توانایی بصری‌سازی و نمایش اولیه توزیع مکانی داده‌های سلامت در قالب یک نقشه کامل و کاربردی توسط دانشجو است.
سرفصل های هر جلسه
جلسه اول: مقدمه‌ای بر ArcGIS و Health GIS
GIS در سلامت
• معرفی اهداف، برنامه‌ها و کاربردهای ArcGIS در حوزه سلامت
• آشنایی با محیط کاربری (Interface) ArcGIS Pro و بخش‌های اصلی (Map, Catalog, Geoprocessing)
• ایجاد یک پروژه جدید و معرفی انواع داده‌های مکانی (Vector vs. Raster)
جلسه دوم: مدیریت داده‌های مکانی
مدیریت داده‌ها و افزودن لایه‌ها به نقشه
هدف: توانایی وارد کردن و سازماندهی داده‌های سلامت.
مباحث: Add Data کار با پنل Catalog، فرمت‌های رایج (Shapefile, Feature Class, CSV)، نمایش اولیه لایه‌ها.
فعالیت عملی: ساخت پروژه و افزودن لایه‌های مرز استان‌ها و مراکز درمانی
جلسه سوم: درک و نمایش داده‌ها
کار با جدول توصیفی (Attribute Table) و نمادگذاری اولیه (Symbology)
هدف: درک و نمایش اولیه داده‌های سلامت.
مباحث: باز کردن و درک جدول توصیفی، Select by Attribute، نمادگذاری بر اساس مقادیر دسته‌ای (Categorical) و کمی (Quantitative).
فعالیت عملی: نمادگذاری لایه استان‌ها بر اساس تعداد پزشک یا شیوع یک بیماری
جلسه چهارم: تحلیل‌های مکانی پایه
تحلیل‌های مکانی پایه: انتخاب و کوئری مکانی (Spatial Query)
هدف: توانایی انجام تحلیل‌های مکانی ساده برای پاسخ به سوالات سلامت.
مباحثSelect by Location و ابزارهای Buffer
فعالیت عملی: یافتن تمام بیمارستان‌های واقع در شعاع ۱۰ کیلومتری یک شهر خاص
جلسه پنجم: طراحی و چیدمان نقشه
• سازمانهای بین المللی در ارتباط با سازمان ملل را لیست نماید.
• شرح وظایف هر کدام از سازمانها را در ارتباط با سازمان ملل در حوزه سلامت لیست نماید.
• سازمانهای مستقل را نام ببرد.
• شرح وظایف هر کدام از سازمانها مستقل در حوزه سلامت لیست نماید.
جلسه ششم: تجسم داده‌های جدولی
ایجاد طرح‌بندی نقشه (Layout) و افزودن عناصر
هدف: توانایی خلق یک نقشه حرفه‌ای و قابل ارائه.
مباحث: ایجاد Layout، اضافه کردن عنوان، راهنما (Legend)، مقیاس (Scale Bar)، جهت‌نما (North Arrow) و متن توضیحی.
فعالیت عملی: طراحی یک نقشه از توزیع بیماری شامل تمامی عناصر ضروری
جلسه هفتم: تلفیق مباحث و پروژه
کار با داده‌های جدولی (Excel/CSV) و ایجاد نقشه از مختصات
هدف: توانایی استفاده از داده‌های رایج سلامت (مانند اکسل) در ArcGIS.
مباحث: وارد کردن جدول اکسل XY Table to Point ، Geocoding تبدیل آدرس به مختصات
فعالیت عملی: نمایش موقعیت مکانی بیماران یک بیماری بر روی نقشه از طریق فایل اکسل
جلسه هشتم: ارائه پروژه نهایی
مرور کلی مباحث و کار روی پروژه نهایی
• یکپارچه‌سازی مهارت‌های آموخته شده
• راهنمایی و رفع اشکال برای انجام پروژه نهایی (تحلیل و نمایش یک شاخص سلامت)
جلسه نهم: امتحان پایان ترم بصورت عملی
امتحان پایان ترم بصورت عملی
منابع
• GIS Tutorial for Health, fifth edition, Kristen S. Kurland, Wilpen L. Gorr, Esri Press, 380 New York Street, Redlands, California 92373-8100.
• ArcGIS Pro help
• فیلم های آموزشی فرادرس در زمینه آموزش کار با نرم افزار ArcGIS