اهداف درس
آشنایی دانشجویان با مبحث ریز مغذی ها و نقش آنها در سلامت و بروز بیماری ها
آشنایی با ویتامین های محلول در آب و محلول در چربی و نقش آنها در سلامتی
آشنایی با مواد معدنی و نقش آنها در سلامتی
شرح درس:
ریز مغذی ها یک گروه عمده از مواد مغذی مورد نیاز بدن می باشند که در انسان ها به دلیل عدم سنتز باید از طریق مواد غذایی تامین شوند بر خلاف درشت مغذی ها که بیشتر نقش ساختاری دارند ، ریزمغذی ها بیشتر در فعالیت های بیولوژیک و هموستاز بدن انسان دخالت می کنند که در صورت کمبود این مواد مغذی فرایندهای طبیعی دچار اختلال شده و به صورت علائم بالینی و آزمایشگاهی بروز می کنند. در پایان این درس از دانشجویان انتظار می رود که بتوانند اصول تغذیه ای ویتامین ها، آب و مواد معدنی را بیان کنند.
سرفصل های هر جلسه
جلسه اول: تاریخچه پیدایش ریز مغذی ها-نقش های کلی ریز مغذی ها –ویتامین های محلول در چربی و ویژگی آنها-ویتامین A
دانشجویان می توانند تاریخچه ریزمغذی ها از جمله ویتامین ها و مینرال ها ونقش ریزمغذی ها در درمان و پیشگیری بسیاری از بیماری های شایع در دهه های گذشته را تفسیر نمایند و به معرفی ویتامین A متابولیسم و نقش آن در بدن بپردازند.
جلسه دوم: ساختار ویتامین A- فرایند هضم و جذب-نقش های اختصاصی-علایم کمبود ناشی از ویتامین A، منابع غذایی غنی از ویتامین A- مسمومیت
دانشجویان می توانند ویتامین A و نقش آن در بدن و سیستم های بینایی، ایمنی، تولید مثل را تفسیر نموده و منابع غذایی غنی از این ویتامین را توضیح دهند.
جلسه سوم: ساختار ویتامین D- فرایند هضم و جذب-نقش های اختصاصی-علایم کمبود ناشی از ویتامین D،
دانشجویان می توانند ساختار ویتامین D ، نقش آن و چگونگی سنتز ویتامین D در بدن را توضیح دهند
جلسه چهارم: معرفی بیماری های استخوانی مرتبط با ویتامین D، منابع غذایی غنی از ویتامین D- مسمومیت
دانشجویان می توانند بیماری های استئومالاسی و راشیتیسم و اختلاف بین آنها را توضیح دهند و منابع غذایی غنی از ویتامین د را نام ببرند.
جلسه پنجم: ساختار ویتامین E، فرایند هضم و جذب و نقش ها اختصاصی در بدن، علایم کمبود و منابع غذایی سرشار از ویتامین E
دانشجویان می توانند ویتامین E و نقش آنتی اکسیدانی و چگونگی عملکرد آن در پیشگیری از بیماری های مزمن و منابع حاوی آن را توضیح دهند
جلسه ششم: ساختار ویتامین K، فرایند هضم و جذب و نقش ها اختصاصی در بدن، علایم کمبود و منابع غذایی سرشار از ویتامین K
دانشجویان می توانند فرایند انعقاد و چگونگی عملکرد ویتامین K در این فرایند و نقش های استخوانی و علایم کمبود آن را توضیح دهند.
جلسه هفتم: ویتامین های محلول در آب-تیامین و فرایند هضم و جذب، نقش در بیماری بربری،
دانشجویان می توانند فرایند هضم و جذب تیامین در بدن انسان را توضح دهند.
جلسه هشتم: علایم کمبود بالینی تیامین و منابع غذایی حاوی آن
دانشجویان می توانند انواع بربری ها واختلافات بین آنها را تشریح نموده و منابع غذایی غنی از تیامین را نام برده و علایم کمبود بالینی روتین این ویتامین را توضیح دهند.
جلسه نهم: ریبوفلاوین-تاریخچه شناسایی-فرایند هضم و جذب و نقش های متابولیسمی- علایم کمبود ریبوفلاوین در بدن انسان-منابع غنی و علایم کمبود
دانشجویان می توانند چگونگی کشف ریبوفلاوین و چگونگی فرایند هضم و جذب آن ،نقش های متابولیسمی آن در ترمیم پوست و بینایی و منابع غذایی غنی از این ویتامین را توضیح دهند.
جلسه دهم: نیاسین –تاریخچه شناسایی-فرایند هضم و جذب و نقش های متابولیسمی فیزیولوژیک کبد در بدن
دانشجویان می توانند چگونگی شناسایی نیاسین و نقش های متابولیسمی آن در بدن انسان و بیماری پلاگرا را تشریح کنند.
جلسه یازدهم: علایم کمبود نیاسین-منابع غذایی غنی و علایم مسمومیت-ویتامین پنتوتنیک اسید-نقش های ویتامین B5
دانشجویان می توانند علایم کمبود نیاسین و مشکلات پوستی و گوارشی ، منابع غذایی مورد نیاز برای تامین نیاسین، نقش نیاسین در درمان بیماری ها و علایم مسمومیت آن را توضیح دهند. و همچنین دانشجویان می توانند ویتامین B5 و نقش های آن در سلامت پوست و مو را شرح دهند.
جلسه دوازدهم: پیریدوکسین- فرایند هضم و جذب- نقش های متابولیسمی
دانشجویان می توانند پیریدوکسین و فرایند تولید و جذب آن در بدن، نقش در متابولیسم پروتئین ها و واحدهای تک کربنه و نروترانسمیترهای مغزی را تفسیر نمایند.
جلسه سیزدهم: علایم کمبود پیریدوکسین – منابع غذاتیی حاوی B6 و علایم مسمومیت
دانشجویان می توانند علایم اولیه و ثانویه کمبود پیریدوکسین و منابع غذایی غنی از ویتامین و علایم مسمومیت آن را توضیح دهند.
جلسه چهاردهم: اسید فولیک- اشکال ساختمانی ، فرایند هضم و جذی اسید فولیک –نقش های متابولیک
دانشجویان می توانند انواع ساختارهای شیمیایی اسید فولیک و تاریخچه شناسایی کمبود و بیماری اسپینابیفیدا و نقش اسید فولیک در انتقال واحدهای تک کربنه و تولید مثل را توضیح دهند.
جلسه پانزدهم: کوبالامین-هضم و جذب – اهمیت ویتامین در متابولیسم تک کربنه ها-نقش های متابولیسمی در بدن علایم کمبود کوبالامین- منابع غذایی غنی و مسمومیت
دانشجویان می توانند تاریخچه شناسایی کوبالامین و انواع ساختارهای شیمیایی طبیعی و سنتتیک آن، فاکتور داخلی و نقش آن در فرایند جذب ، اهمیت آن در کم خونی ماکروسیتیک و انواع بیماری و مشکلات بالینی ناشی از کمبود کبالامین و منابع غذایی حیوانی سرشار از کبالامین را توضیح دهند.
جلسه شانزدهم: اسید آسکوربیک- فرایند هضم و جذب ویتامین C- نقش های متابولیسمی و علایم کمبود و منابع غذایی
دانشجویان می توانند ویتامین C و چگونگی سنتز آن در گیاهان و برخی حیوانات، چگونگی جذب اشکال ساختمانی ویتامین C و علایم ناشی از کمبود و بیماری اسکوروی و بررسی منابع غذایی و نقش آن در تقویت سیستم ایمنی را توضیح دهند.
جلسه هفدهم: امتحان میان ترم
امتحان میان ترم
جلسه هجدهم: مواد معدنی، طبقه بندی مینرال ها، کلسیم و فرایند هضم و جذب
دانشجویان می توانند مواد معدنی و طبقه بندی آنها براساس نیاز بدن و ویژگی های کلی مینرال ها و کلسیم ، فرایند هضم و جذب آن در بدن و نقش های ساختاری و غیر ساختاری کلسیم را توضیح دهند.
جلسه نوزدهم: کلسیم- نقش های متابولیمسی و بیماری های مرتبط
دانشجویان می توانند نقش کلسیم در تشکیل استخوان و تنظیم ان در بدن، تنظیم عملکرد قلبی عرقی ، منابع پروتئینی و علایم کمبود آن در بدن انسان را توضیح دهند.
جلسه بیستم: فسفر، فرایند هضم و جذب، نقش های ساختاری و متابولیسمی – علایم کمبود و منابع غذایی و علایم مسمومیت
دانشجویان می توانند فسفر و ارتباط آن با کلسیم و ویتامین D در تشکیل استخوان و تنظیم ان در بدن، فسفاتوژن ها و نقش آنها در متابولیسم فسفر ، منابع پروتئینی و علایم کمبود فسفر در بدن انسان را توضیح دهند.
جلسه بیست و یکم: منیزیم، فرایند هضم و جذب، نقش های ساختاری و متابولیسمی، علایم کمبود و منابع غذایی- گوگرد، تقش های متابولیسمی
دانشجویان می توانند منیزیم و نحوه جذب و کنترل آن در بدن و ارتباط آن با بالک مینرال ها و نقش آن در تنظیم فشار خون و استخوان سازی را توضیح داده و نقش گوگرد را در ساخت پروتئین های پیوندی تفسیر نمایند.
جلسه بیست و دوم: آهن- فرایند جذب و هضم، انواع اشکال ذخیره ای و انتقالی، نقش های ساختاری و تنظیمی در بدن
دانشجویان می توانند آهن و انواع ان و چگونگی جذب آن در بدن و فرایند فنتون و نقش ان در خونسازی و رشد بافتی را توضیح دهند
جلسه بیست و سوم: علایم کمبود آهن، مکمل یاری –کم خونی و منابع غذایی و مسمومیت
دانشجویان می توانند نقش آهن در خونسازی مغز و استخوان، علایم کمبود بالینی و اشنایی با غنی سازی اهن و شیوع کمبود ان در ایران و جهان و منابع غذایی غنی را توضیح دهند.
جلسه بیست و چهارم: روی- فرایند هضم و جذب و نقش های متابولیسمی –
دانشجویان می توانند روی و نقش های آن در باروری و تنظیم سیستم ایمنی ، تولید مثل ، خونسازی را توضیح دهند. علایم بالینی پوستی و گوارشی و تولید مثلی ناشی از کمبود روی در بدن را توضیح دهند.
جلسه بیست و پنجم: مس- علایم کمبود- مسمومیت –منابع غذایی سلنیم-نقش های متابولیسمی و علایم کمبود و منابع غذایی
دانشجویان می توانند عنصر مس علایم کمبود و مسمومیت آن و بیماری های مرتبط با این عناصر و رژیم های غنی و عاری از مس را توضیح دهند.
منابع
1- Mahan L K and Escott-Stump S. Krause’s Food, Nutrition & Diet Therapy. WB, Saunders. 2020
2- Understanding Nutrition, Ellie Whitney ,Sharon Rady Rolfes 16 th Edition, 2021
3- Shils ME, Olson JA, Shike M, Ross AC. Modern Nutrition in Health α Disease. Lippincott Williams & Wilkins.2016
4- Garrow JS, James WPT, Ralph A, Human Nutrition & Dietetics. Churchill Livingstone
در ضمن خواندن کتاب اصول تغذیه کراوس که توسط خانم دکتر ستوده ترجمه شده است، به دانشجویان توصیه می شود